Toen ik nog op het vwo zat wilde ik het altijd graag meer hebben over het wereldbeeld van mensen. Helaas was hier slechts zelden aandacht voor. Nadat ik het vwo had afgerond, begon ik met een aantal studies, waaronder kunstacademie en een lerarenopleiding die ik niet afmaakte, om uiteindelijk een hbo bachelor theologie te behalen.

Eén van de meest interessante vakken op deze opleiding vond ik ethiek. Ik ben geen ethicus maar zou het toch graag even hebben over ethiek.

Wat is ethiek?

Ethiek kan over verschillende zaken gaan. Het kan bijvoorbeeld gaan over de moraal oftewel de waarden en normen van een groep mensen. Dit wordt descriptieve ethiek genoemd. Waar we spreken over waarde, hebben we het over wat van belang – wat nastrevenswaardig – wordt geacht. Normen gaan over het soort handelen dat ervoor zorgt dat een bepaalde waarde wordt ervaren. Waarden gaan dus over wat we wensen te ervaren en normen over hoe we trachten dit te bereiken. Waar het over waarden en normen gaat, hebben we het niet altijd over een ethische kwestie. Het gaat om het perspectief waar vanuit we de situatie bekijken.

Bijvoorbeeld: je zou naar de bio-industrie kunnen kijken vanuit verschillende perspectieven. Bijvoorbeeld vanuit een economisch perspectief. Er wordt dan gelet op financiële zaken. Hoe sneller een dier opgroeit en hoe goedkoper, hoe meer vleesproductie er is binnen een bepaalde tijd dus hoe meer geld er in het laatje komt. Vanuit een ethisch perspectief wordt er meer gekeken naar het volgende: Is het wel juist om een dier te laten lijden? Wat zijn de schadelijke gevolgen ervan voor de mens, bijvoorbeeld door schade aan het milieu en gebruik van antibiotica waardoor resistente bacteriestammen ontstaan. Wat voor gevolgen heeft het voor boeren als er een einde wordt gemaakt aan de bio-industrie?

Natuurlijk kunnen er raakvlakken zijn tussen een ethisch perspectief en andere perspectieven zoals een economische. Wellicht zorgt een ethische benadering op termijn wel voor de meeste financiële winst?

Nog een voorbeeld: als we een taart bakken staan er in het kookboek bepaalde normen om ons aan te houden voor het maken van de beschreven taart. Dit is niet zozeer een ethische kwestie. Taart bakken kan echter wel een ethische kwestie zijn. Wellicht is het toevoegen van een bepaald ingrediënt aan de taart wel ongezond en zou je het niet (te veel) moeten doen of zou je niet al te vaak taart moeten bakken? Natuurlijk kan een lekkere taart ook mensen even opvrolijken, hier mag je ook rekening mee houden. Als we hier mee bezig zijn dan bekijken we het maken van taart vanuit een ethisch perspectief.

Waar het over beschrijvende ethiek gaat, wordt dus bijvoorbeeld beschreven hoe een bepaalde groep mensen bijvoorbeeld nadenkt over of de bio-industrie verantwoord is en waarom. Of over hoe er wordt gedacht over het consumeren van suiker. In hoeverre is het toevoegen van suiker volgens mensen verantwoord en waarom?

Naast dat ethiek beschrijvend (descriptief) kan zijn, gaat ethiek ook over verschillende theorieën/invalshoeken met betrekking tot het maken van keuzes. We hebben het hier over normatieve ethiek. Hoe beslis je wat juist handelen is? Er zijn in de normatieve ethiek drie hoofdstromingen te onderscheiden:

  • Gevolgethiek (ook wel utilisme, utularisme en consequentialisme genoemd)
  • Plichtethiek (ook wel beginselethiek en deontologie genoemd)
  • Deugdethiek (ook wel Nicomachische ethiek genoemd)

Gevolgethiek: bij gevolgethiek wordt bepaald wat juist handelen is aan de hand van wat voor handeling de beste gevolgen zal hebben voor het groots mogelijke aantal mensen (of wezens). Als voordeel van gevolgethiek wordt genoemd dat ze vaak vrij helder is. Een nadeel is dat er al gauw een ‘het doel heiligt de middelen’ mentaliteit ontstaat. Dus een mentaliteit waarbij al snel het belang van enkelen wordt opgeofferd voor het grotere geheel.

Bijvoorbeeld: met een gevolg ethische benadering zou je (begrijpelijk denk ik) al gauw tot de conclusie kunnen komen dat Hitler vroegtijdig doodgeschoten had moeten worden. Dit had, zo kan je redeneren, waarschijnlijk heel vele mensenlevens bespaard. Maar wie hadden er dan nog meer doodgeschoten dienen te worden om het sparen van mensenlevens te bereiken? Mogen er bij de poging iemand als Hitler neer te schieten ook onschuldigen omkomen als de levens van meer onschuldigen worden gered?  Weet je zeker dat de dood van één of meer mensen meer levens zal besparen?

Plichtethiek: bij plichtethiek gaat de aandacht meer uit naar de motieven en kenmerken van de handeling zelf. Welke kenmerken wenselijk zijn en welke niet, wordt vastgesteld aan de hand van wat een bepaald geaccepteerd gezag stelt. Neem bijvoorbeeld de Bijbel. Een boek dat lange tijd in veel culturen als gezaghebbend is beschouwd en dat voor veel mensen nog steeds is. De Bijbel stelt in de 10 geboden om niet te doden. Zeggen dat doden altijd onjuist is, hoeveel mensenlevens je er in een bepaalde situatie ook mee kunt redden, is een ‘plicht ethisch’ perspectief. Het sterke aan een plicht ethische benadering, is dat het vaak vrij duidelijk maakt wat te doen in een bepaalde situatie. Als je echter in een situatie zit waarin je vanuit een plicht ethische benadering iedereen met een groene sticker moet redden, en er zijn mensen met stickers waarvan je niet weet of het nou meer groen of blauw is, dan heb je een probleem. Als iets vanuit een plicht ethische benadering echter duidelijk is, dan zijn hier vanuit een ander ethisch perspectief waarschijnlijk vraagtekens bij te plaatsen en andersom.

Deugdethiek: nog een andere stroming in de ethiek is deugdethiek. Bij deugdethiek wordt er gekeken naar het belichamen van een bepaalde deugd. Er wordt gekeken naar iemands intenties en handelingen om vast te stellen of deze een bepaalde deugd, zoals moed of vreugde weerspiegelen. De deugdethiek is terug te voeren tot de filosoof Aristoteles. Volgens hem is er in geval van een deugd sprake van evenwicht. Van deugdethiek wordt gezegd dat het de meest vage ethische benadering is. Toch is het de ethische stroming waar ik zelf het meest mee heb. Misschien heeft het te maken met dat ik altijd heb geloofd in het belang van evenwicht en iets in ons dat betekenis geeft nog voorbij het verstand en uiterlijk gezag.

Ons wereldbeeld

Met wat voor ethische benadering je ook te maken hebt, het wereldbeeld speelt altijd een grote rol in op welke manier een bepaalde kwestie precies wordt bekeken. Laat ik dat nu toelichten.

Gevolgethiek gaat dus over wat voor handeling de beste gevolgen heeft voor een zo groot mogelijk aantal mensen (of andere wezens). Maar hoe bepaal je de gevolgen van een handeling? Als je er een holistisch wereldbeeld (alles is met elkaar verbonden) op nahoudt zul je anders nadenken over de gevolgen van je handelen dan iemand die er stellig van overtuigd is dat we allemaal afgescheiden van elkaar bestaan. Houd je rekening met de gevolgen van een handeling op ieder niveau -fysiek, emotioneel, mentaal, spiritueel –  van een (menselijk) wezen?

Bij plichtethiek zal het uitmaken wie of wat je als gezag beschouwt. Van wie of wat neem je de ideeën serieus en zie je het als je plicht ze te volgen? Wie of wat je als een geschikte bron van informatie beschouwt, hangt af van je wereldbeeld. Is de paus onfeilbaar of niet?

Wat zijn de meest belangrijke deugden? Hoe ontwikkel je deugden? Hoe je hier tegenaan kijkt heeft van doen met je wereldbeeld.

Ons wereldbeeld is dus van grote invloed op wat volgens ons de gevolgen zijn van onze handelingen, wie we vertrouwen en aan welke deugden we belang hechten evenals hoe we deze proberen te ontwikkelen.

Ons wereldbeeld betreft de ideeën omtrent hoe de wereld in elkaar zit en hoe deze werkt. Laten we terugkomen op waar ethiek over gaat: waarden en normen. Ons wereldbeeld gaat één en al over wat we van waarde achten en over hoe dingen volgens ons werken. Dit bepaalt wat volgens ons de normen zijn die ons bepaalde waarden doen ervaren.

Als we vrede van waarde vinden en in jouw wereldbeeld mediteren helpt om dit te ervaren, dan besluit je misschien om een keer per week of per dag mediteren als norm te nemen om de waarde ‘vrede’ meer te ervaren. Als je vrede van waarde vindt, maar volgens jouw wereldbeeld meditatie niet werkt of slechts voor sommige mensen is maar niet voor jou, dan zul je regelmatig mediteren waarschijnlijk niet als norm nemen om vrede te ervaren.

Er zijn zoals je wel zult begrijpen heel veel soorten wereldbeelden, zeker zoveel als er mensen zijn. Sommige wereldbeelden vertonen meer overlap met elkaar dan anderen. Wat helaas vaak het geval is, is dat wereldbeelden dualistisch zijn. Er wordt geloofd dat dingen ten diepste afgescheiden zijn van elkaar. Dat wat we als waardevol beschouwen – dat waar we waarde aan hechten – wordt vaak gezien als tijdelijk. Er wordt niet geloofd in diepere eeuwige onvoorwaardelijke waarde. De wereld wordt vaak bekeken door gedachten en gevoelens van angst en schuld, schaamte, verdriet, boosheid, haat en pijn. Deze persoonlijke en collectieve gedachten maken deel uit van ons wereldbeeld en bepalen hoe we de wereld ervaren. Het hangt dus samen met onze ethiek dus met wat volgens ons in een bepaalde situatie juist handelen is.

Naar een meer holistisch wereldbeeld

We zouden allemaal erg gebaat zijn bij een wat meer holistisch wereldbeeld. Natuurkundige Barbara Brennan, die tevens filosofie en theologie studeerde, biedt ons dit in haar boeken:

Brennan, B.A. (2003). Licht op de aura: Healing via het menselijke energieveld. Haarlem: Altamira-Becht.

Brennan, B.A. (2003). Bronnen van licht: Een nieuwe visie op bio-energie en healing van de auteur van Licht op de aura. Haarlem: Altamira-Becht. 

Brennan, B.A. (2018). Core Light Healing: Healing en creatie vanuit je innerlijke kracht. Amsterdam: Samsara Uitgeverij B.V.

Brennan stelt dat elk wezen een intrinsieke waarde heeft. Het is wat Brennan de wezenster noemt. Het is individuele goddelijkheid,  één met het geheel. Met wat Brennan hoger zintuigelijke waarneming noemt -oftewel een uitbreiding van de ‘gewone waarneming’ – is dit lichtpunt wanneer we ons visuele spectrum genoeg uitbreiden (helderziend leren te kijken) te zien in het midden van ieders fysieke lichaam, zo stelt zij.

De wezenster is deel van en één met wat Brennan de zwarfluwelen leegte noemt. “De fluweelzwarte leegte krioelt van niet-gemanifesteerd leven. Het zit vol onvoorstelbare kracht; het is de bron van alle manifestatie. Dit ongedefinieerde leven bestaat in ons en overal om ons heen.” (Brennan, Core Light Healing, 201, p27.) Volgens Brennan hebben vele heiligen naar dit veld verwezen en is dit hetzelfde als het nul-punt veld, een term uit de quantumfysica.

Vanuit deze oerbron die één en al vrede is…van hieruit, door de wezenster, wordt het leven zoals wij dat kennen gemanifesteerd – laat Brennan weten. Het manifesteert zich eerst in wat Brennan de hara-dimensie noemt. Deze dimensie hangt volgens Brennan samen met onze intenties. Ze stelt dat deze dimensie met hoger zintuigelijke waarneming (wat volgens Brennan door iedereen te ontwikkelt kan worden door specifieke oefeningen en waarvan de betrouwbaarheid wanneer deze helder is, laat Brennan weten, onder andere gesteund wordt door wetenschappelijk onderzoek van dr. Valerie Hunt) te zien is als een gouden laserachtige lijn die door het fysieke lichaam loopt  van ongeveer een meter boven het hoofd van mensen tot diep in de aarde.

Op deze lijn zijn drie punten te vinden. Deze hangen samen met kracht (De tan-tien: een concept bekend in oosterse martial arts. Het betreft een gouden of rode bol met een diameter van 3 à 4 centimeter te vinden in de onderbuik), zielsverlangen (de zielezetel: te zien als een als een ster van stralend paars licht te vinden in het hogere gedeelte van de borstkas) en het ons verbonden voelen met het goddelijke (het individuatie punt: te zien als een gouden trechter waarvan de brede kant ongeveer 1 cm is en waarvan de punt naar boven wijst, te vinden een meter boven ons hoofd).

Creatieve energie stroomt volgens Brennan vanuit de zogenaamde leegte door de wezenster deze dimensie in.

Vanuit de hara dimensie ontspringen volgens Brennan vele subtiele energievelden waaronder de energievelden die rechtstreeks samenhangen met onze persoonlijkheid. We hebben, gezien vanaf het dichts bij de Bron tot het verst er vanaf, spirituele, mentale, emotionele en etherische energievelden. Deze energievelden, met name het etherische, komt volgens Brennan het fysieke lichaam voort. Het is als het ware een mal/matrix voor het fysieke lichaam, stelt Brennan.

Toen ik voor het eerst van deugdethiek hoorde, moest ik al snel denken aan wat Brennan de wezenster-/kern kwaliteiten noemt. Het betreft kwaliteiten zoals: liefde, moed, vreugde, vrede en helderheid. Ieder heeft volgens Brennan diep in zich een combinatie van kernkwaliteiten die we ook deugden zou kunnen noemen.

Deze kernkwaliteiten/deugden zijn in veel gevallen echter geblokkeerd. Angst, schuld, verdriet, schaamte, woede, haat…het zijn allemaal verstoringen/blokkades. In elke blokkade is er volgens Brennan sprake van dualisme, de levensenergie is gespleten. Wanneer een blokkade oplost, komen tegengestelde subtiele energieën in de wereld van de energievelden bij elkaar en is er vervolgens sprake van evenwicht. Het licht van onze diepste kern, die altijd onverstoord blijft, kan dan weer stralen in onze energievelden. Oftewel onze diepliggende deugden komen naar voren. Het ontwikkelen van deugden is zo te zien het oplossen van blokkades in de verschillende aspecten van ons wezen. Brennan spreekt hier van dimensies. De wezenster dimensie, de hara dimensie, de dimensie van energievelden en de fysieke dimensie.

Blokkades oplossen is een kwestie van ze erkennen en overgeven. We geven ze over aan sterke energievelden die in balans zijn en aan onze wezenster. We zijn bereid los te laten, wat natuurlijk een heel proces kan zijn waarin we het onszelf en elkaar moeilijk of makkelijk kunnen maken.

Descriptieve ethiek, normatieve ethiek (gevolg-, plicht- en deugdethiek) en … meta ethiek

Er is naast descriptieve ethiek en de normatieve ethiek nog een ander soort van ethiek en dat is de meta-ethiek. Meta-ethiek gaat onder andere over de filosofische analyse van betekenis.

Het wereldbeeld van Brennan toont ons heel duidelijk waar werkelijke waarde/betekenis ligt. Het ligt in het licht van onze diepste kern, onze kernessentie, de wezenster.

In Brennan haar wereldbeeld is er ook helderheid over wat gezonde intentie is. Hier is volgens Brennan sprake van wanneer de haralijn het licht van de wezenster, het licht van betekenis, optimaal doorlaat. Brennan spreekt wanneer dit het geval is van een ‘afgestemde haralijn’. Brennan haar model laat ons ook zien dat de wereld holistisch is. Alles hangt met elkaar samen op velerlei niveaus. Deze informatie is nodig om door middel van mentale overwegingen zo goed als mogelijk de gevolgen in te kunnen schatten van een handeling (gevolgethiek).

Wat nodig is om echt ethisch te handelen, dus zo te handelen dat onze diepste waarden worden ervaren, is het oplossen van onze blokkades/verstoringen zodat onze innerlijke deugde in ons leven stralen. We dienen ons af te stemmen op dit licht, de intentie te hebben het volledig tot uiting te laten komen. We dienen sterke, heldere, flexibele mentale energievelden te hebben om heldere redenaties te kunnen maken om zo de informatie die we hebben zo goed mogelijk te kunnen gebruiken om onze handelingen zo ethisch verantwoord als mogelijk te laten zijn.

Een ethische samenleving

In een ethische samenleving is er sprake van het ontwikkelen van alle mogelijke soorten deugden, waaronder het vermogen om helder te kunnen redeneren, en liefdevolle intenties wat met elkaar samenhangt. We vertrouwen die mensen die deze eigenschappen zelf ten toon spreiden, wanneer we het zelf even niet meer weten, het meest. Ze zullen ons zeggen dat het altijd een goede keuze is om onze wezenster, of wat voor naam ze onze deugdelijke essentie ook geven, te laten stralen en al ons handelen zoveel mogelijk te laten voortkomen uit deze deugdelijkheid.

Deugden ontwikkelen verandert ons wereldbeeld. Het transformeert haar. Van een dualistische in een holistische. Een holistisch wereldbeeld helpt ons om onze kernkwaliteiten/onze deugden meer tot uiting te laten komen. Het is een opwaartse spiraal.

Brennan biedt ons een heel praktisch holistisch wereldbeeld waarmee het huidige collectieve dualistische wereldbeeld kunnen transformeren. We doen er goed aan haar wereldbeeld aandachtig te bestuderen. Dit heeft mij ook erg geholpen bij het schrijven van mijn boek ‘Een spirituele samenleving: een gids om mens-, dier- en milieuvriendelijk samen te leven’. Het is een boek over het tot stand brengen van wat je ook wel een ethische samenleving kan noemen. Denk je ook niet dat dit hard nodig is als we de aarde leefbaar willen houden?

Copyright © Marlon Wong Sioe 2024

Lees hier als je wilt meer van Marlon zijn columns over liefde, bewustzijn en duurzaamheid.

Als een van zijn columns je aanspreekt, dan zal het boek ‘Een Spirituele Samenleving’ je waarschijnlijk ook aanspreken! Nu hier te koop evenals de dichtbundel ‘Velden van Smaragd’!

Zelf meedenken over het onderwerp? Word dan lid van de groep: Samen een Spirituele Samenleving creëren

Like als je wilt ook de pagina: Een Spirituele Samenleving: mens-, dier- en milieuvriendelijk samenleven en/of Marlon Wong-Sioe.

Marlon Wong-Sioe studeerde hbo Theologie, deed een mindfulness trainer basisopleiding en is schrijver van het boek ‘Een Spirituele Samenleving: een gids om mens-, dier- en milieuvriendelijk samen te leven’ en de dichtbundel ‘Velden van Smaragd: gedichten geïnspireerd op de betoverende schoonheid van de natuur.